Ողջո՜ւյն, այսօրվա նյութը բաղկացած է 2 մասից և անդրադառնում է 2 թեմայի՝

1․ Քնի դերը որոշումներ կայացնելու և արդյունավետության մեջ.

Կարդալու ժամանակը՝ 15 րոպե

2․ Քնի դերի մասին երկարաժամկետ ապացույցներ

Կարդալու ժամանակը՝ 10 րոպե

1986 թվականի հունվարին ՆԱՍԱ-ն պատրաստվում էր մի մեծ տիեզերական առաքելության՝ Չելենջեր տիեզերական շաթլի (Challenger Space Shuttle) տիեզերք ուղարկելուն: Ամբողջ աշխարհը անհամբեր սպասում էր դրա մեկնարկին: Սակայն փակ դռների հետևում պատկերը այդքան էլ ոգեշնչող չէր։ Թռիչքը արդեն մի քանի անգամ հետաձգվել էր տեխնիկական խնդիրների և վատ եղանակի պատճառով, որը ճնշում էր ՆԱՍԱ-ին՝ ստիպելով ամեն ինչ արագացնել:

Նախատեսված թռիչքից մեկ օր առաջ ՆԱՍԱ-ի մենեջերներն ու ինժեներները կարևոր հանդիպում են անցկացնում: Ինժեներներից շատերը ուժասպառ էին եղել օրեր շարունակ չքնելու և անընհատ աշխատելու պատճառով։ Չնայած դրան, նրանք հանդիպման ժամանակ զգուշացնում են, որ հրթիռի կարևոր մասնիկներից շատերը ունեն ջերմաստիճանի նկատմամբ զգայունություն և եթե թռիչքի առավոտյան եղանակը ցուրտ լինի՝ դրանք կարող են ցրտից խափանվել:

Չնայած իրենց մտահոգություններին, մենեջերները, ովքեր նույնպես հոգնած, անքուն և ճնշման տակ էին, որոշեցին շարունակել մեկնարկը՝ հուսալով, որ այն հարթ կանցնի: 1986 թվականի հունվարի 28-ին Չելենջերը ճեղքվեց թռիչքից 73 վայրկյան հետո, ինչի հետևանքով զոհվեցին անձնակազմի բոլոր յոթ անդամները: Բացի այս ողբերգությունը, այս ձախողման պատճառով ՆԱՍԱ-ն ունեցավ մեծ ֆինանսական կորուստներ և հետաձգեց իր տիեզերական ծրագրերը։

ՆԱՍԱ-ն ինքը որոշեց հետազոտել և հասկանալ ձախողման պատճառները և պարզեց, որ որոշում կայացնողների շրջանում քնի պակասը առանցքային դեր է խաղացել արդյունքի վրա: Նրանց հոգնածությունն ազդել էր հստակ մտածելու և լավագույն որոշումներ կայացնելու ունակության վրա։ Այս միջադեպը ցույց տվեց, թե որքան կարևոր է լավ քունը, հատկապես քննադատական ​​ընտրություն կատարելիս:

2003 թվականի նոյեմբերին դոկտոր Դեյվիդ Դինգեսը և դոկտոր Հանս Վան Դոնգենը միասին նստած էին Սիեթլում՝ քնի հետազոտական ​​ամենամյա համաժողովի սրահի մի անկյունում: Համաժողովի սրահը եռում էր քննարկումներով, բայց նրանք միասին քննարկում էին մի կարևոր հարց։ Դոկտոր Դինգեսը մտահոգված էր, որ մարդիկ չեն գիտակցում, թե որքան վտանգավոր կարող է լինել քնի պակասը: Դոկտոր Վան Դոնգենը համաձայնում էր նրա հետ։ Նրանք որոշում են կատարել մի փորձ, որը ցույց կտա, թե ամեն գիշեր մի քանի ժամ քնելը որքան կարող է ազդել մարդու մտածելու ունակության վրա: Նրանք ցանկանում էին ցույց տալ, թե ինչպես է «քնի պարտքը»՝ ժամանակի ընթացքում բաց թողնված քնի կուտակումը, ազդում կատարողականության վրա:

Նրանք հավաքագրեցին 48 առողջ կամավորների, ովքեր սովորաբար քնում են գիշերը 7-ից 8 ժամ, և բաժանեցին նրանց չորս խմբի.

2-րդ խումբը գիշերը քնեց ընդամենը 4 ժամ։

3-րդ խումբը քնեց 6 ժամ։

1-ին խումբը 3 օր շարունակ արթուն մնաց։

4-րդ խումբը շարունակեց քնել 8 ժամ։

Երկու շաբաթվա ընթացքում գիտնականները փորձարկել են բոլոր մասնակիցների մտածելու, կենտրոնանալու և պարզ առաջադրանքներ կատարելու ունակությունը:
Արդյունքները պարզ էին.

• 3 օր արթուն մնացած խումբը, ինչպես և սպասվում էր, ամենավատն է հանդես եկել։
• Ամեն գիշեր 4 և 6 ժամ քնած խմբերը նույնպես լուրջ անկումներ են ցույց տվել: Երկու շաբաթվա վերջում 6-ժամյա խմբում ընդգրկվածներն այնքան վատ էին հանդես գալիս, ասես արթուն լինեին անընդմեջ 48 ժամ:

Առավել մտահոգիչ է այն, որ մասնակիցները չէին գիտակցում, թե որքան են իրենց մտավոր ունակությունները նվազում: Նրանք կարծում էին, որ ամեն ինչ լավ են անում:
Դոկտոր Դինգեսի և դոկտոր Վան Դոնգենի փորձը ցույց է տվել, որ նույնիսկ ամեն գիշեր ընդամենը մի քանի ժամ քնելը կարող է լուրջ ազդեցություն ունենալ ուղեղի և մարմնի վրա: Այս հետազոտությունն ընդգծում է բավարար քնի կարևորությունը՝ գիշերը 7-ից 8 ժամ, որպեսզի ձեր միտքն ու մարմինը ճիշտ աշխատեն:

1991 թվականին Ջոնաթան Քրիդլենդն ապրում էր Բրիտանիայում՝ մի երկրում, որը հայտնի է իր ամպամած եղանակով։ Երկինքը հաճախ մոխրագույն էր, և արևը ծագում էր ավելի ուշ, երբ աշուն կամ ձմեռ էր։ Մարդիկ հաճախ կատակում էին, որ բրիտանական մշտական ​​մռայլ եղանակը տեղացիներին նույնպես «մռայլ» է դարձրել։ Բայց Ջոնաթանի համար սա պարզապես կատակ չէր: Նա նկատում էր, որ առավոտյան արևի լույսի բացակայությունը դժվարացնում է մարդկանց արթնանալն ու օրը սկսելը։ Ջոնաթանը տեսնում էր, որ այդ մութ առավոտներին, երբ արևը հազիվ էր երևում, մարդիկ տանջվում էին անկողնուց վեր կենալ։ Նրա ընկերներն ու գործընկերները հաճախ դժգոհում էին ոչ միայն առավոտյան, այլ ամբողջ օրվա ընթացքում: Նրանք ոչ միայն ավելի վատ տրամադրություն ունեին, այլ նաև աշխատանքն առավել թերի էին անում։ Ջոնաթանը հասկացավ, որ սա ավելին էր, քան եղանակի արձագանքը. սա իսկական խնդիր էր, որը արդյունավետության նկատելի անկում էր առաջացնում:

Այս մարտահրավերը ոգեշնչեց Ջոնաթանին գտնել լուծում, որը կօգնի մարդկանց ավելի հեշտությամբ արթնանալ, նույնիսկ երբ չկա արև: 1992 թվականին Ջոնաթանն իր թիմի հետ հիմնեց Lumie ընկերությունը և ստեղծեց աշխարհում առաջին «զարթուցիչ-լապտերը»: Լապտերի լույսը աշխատում էր արևի նման՝ աստիճանաբար լուսավորում էր սենյակը ինչպես ծագող արևը: Զարթուցչի ձայնից տագնապով արթնանալու փոխարեն մարդիկ արթնանում են հանդարտ՝ լույսի ներքո, որն օգնում է նրանց օրը սկսել ավելի թարմ:

Մարդիկ, ովքեր օգտագործում էին այն, ասում էին, որ առավոտյան ավելի քիչ են հոգնած զգում, ավելի հեշտ են վեր կենում անկողնուց, կարողացել են ավելին անել և ողջ օրվա ընթացքում մնալ կենտրոնացած: Մի քանի տարի անց Lumie-ն դարձավ լույսի թերապիայի առաջատար՝ օգնելով մարդկանց հաղթահարել մութ առավոտները և մնալ եռանդուն:

2000-ականների սկզբին Լարի Փեյջը և Սերգեյ Բրինը նոր էին սկսել իրենց հաջողության ուղին։ Իրենց հիմնադրած ընկերությունը՝ Google-ը, արագորեն տարածվել էր և դարձել էր հայտնի անուն: Գրասենյակը եռում էր էներգիայով, բայց չնայած բարձր մոտիվացիային, նրանք նկատում էին, որ իրենց աշխատողների արդյունավետությունը նվազում է: Ուսումնասիրությունը ցույց է տվել մեկ պատճառ՝ քնի պակաս և հյուծվածություն: Ընկերության արագ աճն ու տեմպը հոգնեցնում էին նույնիսկ ամենանվիրված աշխատակիցներին՝ ազդելով աշխատանքի որակի վրա:

Հասկանալով, որ միայն մոտիվացիան բավարար չէ՝ Փեյջը և Բրինը իրենց ուշադրությունը տեղափոխեցին աշխատակիցների բարեկեցության վրա: Այդ օրվանից նրանք սկսեցին իրականացնել առողջությունն ու արդյունավետությունը բարելավելու նախաձեռնություններ: Դրանց մեջ շատ կարևոր էր քնելու համար նախատեսված հանգստի տարածքները, որտեղ աշխատողները կարող էին կարճ քուն մտնել աշխատանքային օրվա ընթացքում:

Քնելու պատյանի գաղափարը պարզ էր. եթե աշխատակիցները կարողանան արագ քնել օրվա ընթացքում, նրանք կվերադառնան աշխատանքի ավելի թարմացած և կենտրոնացած: Բայց քնելու պատյանները փազլի միայն մի մասն էին: Բացի այս ամենից Գուգլը սկսեց նաև խրախուսել աշխատանք-կյանք հավասարակշռությունը: Այս ջանքերն արդյունք տվեցին և աշխատակիցները լցվեցին նոր էներգիայով և հիասքանչ գաղափարներով: Այսպիսով, լավ քունը սկսեց նպաստել Google-ի շարունակական աճին ու հաջողությանը։

Google-ը միակը չէ, որ գնահատում է իր մարդկանց արդյունավետությունը։ Արդյունավետությունը բարձրացնելու համար քուն մտնելը կարելի է օգտագործել նաև դպրոցներում: Որոշ երկրներում դպրոցները ներառում են աշակերտների քնի ժամեր։ Նրանք կարծում են, որ կարճ հանգիստը կարող է հակազդել քնի պակասի բացասական հետևանքներին, բարելավել կենտրոնացումը և հանգեցնել ավելի լավ կրթական արդյունքների:

Թեև կարճ քունը կարող է օգտակար լինել, օրվա ընթացքում երկար կամ անկանոն քունը կարող է բացասաբար ազդել քո գիշերային քնի վրա:

!

1953թ.-ին մի ուշ երեկոյան Չիկագոյի համալսարանի երիտասարդ ասպիրանտ Յուջին Ասերինսկին դեռ աշխատում էր թույլ լուսավորված լաբորատորիայում՝ հետևելով իր ութամյա որդու՝ Արմոնդի քնի ռեժիմին: Յուջինը տղայի գլխին էլեկտրոդներ էր ամրացրել և հետևում էր ուղեղի աշխատանքին։ Յուջինը ակնկալում էր, որ ուղեղը կդանդաղի, որդու ավելի խորը քնելուն զուգընթաց: Բայց ինչ-որ տարօրինակ բան տեղի ունեցավ. մինչ Արմոնդը կարծես խորը քնած էր, նրա աչքերը սկսեցին հետ ու առաջ թռչել կոպերի տակ, և նրա ուղեղի ալիքներն ավելի շատ նման էին արթուն մարդու ուղեղի ալիքներին։ Յուջինը չէր կարող հավատալ դրան։ Ի՞նչ էր կատարվում քնած երեխայի մտքում:
Այս զարմանալի դիտարկումը հանգեցրեց REM-ի (արագ աչքի շարժում) քնի բացահայտման՝ մի փուլ, որտեղ ուղեղը դառնում է գերակտիվ։

Ամենաշատ երազները տեղի են ունենում այս փուլում: Մինչ այս մարդիկ կարծում էին, որ քունը պարզապես ժամանակ է, երբ ուղեղն ու մարմինը անջատվում են: Բայց Յուջինի պատահական հայտնագործությունը լիովին փոխեց այդ գաղափարը: Քունը, պարզվեց, միայն անփոփոխ վիճակ չէր: Փոխարենը, դրանք մի շարք փուլեր են, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի իր յուրահատուկ հատկանիշները: Հետագայում Ասերինսկու նման հետազոտողները պարզել են, որ REM քնի ժամանակ ուղեղը գրեթե նույնքան ակտիվ է, որքան արթուն ժամանակ, բայց մարմինը անշարժ է մնում: Ժուվեն այս փուլն անվանել է «պարադոքսալ քուն», որպեսզի նկարագրի արթուն լինելու և խորը հանգստի խառնուրդը: Այս բացահայտումները ցույց տվեցին, որ քունը դինամիկ գործընթաց է, և REM քունը կարևոր է հուզական վերամշակման և հիշողության համար:

REM քունը քնի փուլ է, երբ ձեր ուղեղը շատ ակտիվ է: Այդ ժամանակ տեսնում եք երազների մեծ մասը: Այս փուլը օգնում է ձեր ուղեղին մշակել այդ օրվա տեղեկատվությունը (օրինակ՝ դասերը, որ նոր եք անցել) և հույզերը (էմոցիաները, որ զգացել եք)։ Այն կոչվում է «REM», քանի որ ձեր աչքերն այս ընթացքում արագ շարժվում են կոպերի տակ (Rapid Eye Movement):

!

Որոշ մշակույթներում քունը անտեսելը և անքնությունը հաճախ փառաբանվում են՝ որպես աշխատասիրության և նվիրվածության նշան: Եվ չնայած դա կարող է որոշակիորեն ճիշտ լինել, երկարաժամկետ հեռանկարում դա խնդիր է: Եկե՛ք ստուգենք այն երկու հայտնի մարդկանց օրինակով՝

1․ Ֆրանսիացի հայտնի զորավար Նապոլեոն Բոնապարտը քնի անսովոր գրաֆիկ ուներ։ Նա չէր կարծում, որ քունը շատ կարևոր է և դրան լուրջ չէր վերաբերվում: Նապոլեոնը սովորաբար քնում էր ընդամենը մի քանի ժամ, երբ կարողանում էր:
Նրա սովորությունը, բնականաբար կապված է զբաղվածության և բանակը կառավարելու սթրեսի հետ։ Նապոլեոնը սիրում էր պարծենալ, որ կարող է քրտնաջան աշխատել և այդքան քիչ քնով ապրել։ Սակայն, ըստ որոշ պատմաբանների, քնի այս պակասը կարող էր վնասել Նապոլեոնին երկարաժամկետ հեռանկարում: Բավականաչափ հանգստանալը կարող էր խթանել նրա մտածողությունը և կանխել վատ որոշումները իր կարիերայի կարևոր պահերին:

2․ 2-րդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Ուինսթոն Չերչիլը քնելու հարցում շատ տարբերվող մոտեցում ուներ: Չերչիլը հավատում էր քնի ուժին: Նա ուներ խիստ ռեժիմ, որը ներառում էր ամեն օր ցերեկային քունը, որը նա անվանում էր իր «սիեստա»։ Չերչիլը կարծում էր, որ այս ցերեկային քունը չափազանց կարևոր է իր էներգիան և միտքը սուր պահելու համար, հատկապես պատերազմի ծանր ժամանակներում: Նրա առօրյան սովորաբար ներառում էր ուշ կեսօրին մոտ մեկ-երկու ժամ քնելը, այնուհետև լոգանք ընդունելը և թարմ հագուստ փոխելը: Նա հավատում էր, որ այս առօրյան իրեն ստիպում էր զգալ, որ «երկու օր մեկում» է ունեցել: